Nəzəri irfan özünəməxsus Tanrı-kainat təsəvvürünə sahibdir və bu baxımdan fəlsəfə və ilahiyyatdan ciddi şəkildə fərqlənir. Bu fərqin əsas səbəbi isə ariflərin “mükaşifə” adlı bilik qayna- ğından istifadə etməsidir. Onların fikrincə, varlıq aləmini ən ideal şəkildə yalnız mükaşifə ilə anlamaq mümkündür. Kitabda “vəhdəti-vücud” konsepsiyası ilə bağlı İbn Ərəbi, Qunəvi və Qeysəri kimi məşhur ariflərin görüşləri anlaşıqlı bir dillə təhlil olunur, bu nəzəriyyə ilə bağlı yaranan yanlış anla- şılmalara aydınlıq gətirilir. Eyni zamanda Nəsiminin şeirlərin- dəki və Tusinin “Övsafül-əşraf” kitabındakı bəzi irfani fikirlə- rinə toxunulur.