Bu ensiklopediya Azərbaycan xalqının 1920-1991-ci illərdə sovet rejiminə qarşı apardığı mübarizə haqqındadır. Ensiklopediyada Sovetlər Birliyi dövründə Azər­baycanda yaradılmış gizli təşkilatların, dissidentlərin, milli mücadilədə bö­yük fəallıq göstərmiş insanların fəaliyyəti araşdırılmış, eyni zamanda, “samiz­dat” olaraq çap edilən nəşrlərlə bağlı geniş məlumatlar verilmişdir. Ensiklopediyada xalqımızın Qarabağ uğrunda apardığı mübarizə də yeni arxiv faktları ilə oxuculara təqdim edilmişdir. Ensiklopediya hazırlanarkən milli azadlıq hərəkatının fəallarından sənəd­lər toplanılmış, onların şəxsi arxivlərindən istifadə olunmuşdur.